Πέμπτη 5 Αυγούστου 2010

Τα μελτέμια με όρους


του Αλέκου Λασκαράτου από το protagon


Κάθε καλοκαιράκι, από τα τέλη Ιουλίου μέχρι περίπου τα τέλη Αυγούστου, μας επισκέπτονται τα αγαπημένα μας και δροσερά Μελτέμια. Eίναι γνωστά από την αρχαιότητα και η ελληνική τους ονομασία είναι «Ετησίες», δηλαδή άνεμοι εποχικοί που εμφανίζονται μιά εποχή του χρόνου. Η ονομασία «Μελτέμι» που επικρατεί σήμερα είναι τουρκική προέρχεται όμως και αυτή από την ιταλική έκφραση Mal Tempo που σημαίνει κακοκαιρία.

Τα μελτέμια είναι άνεμοι βόρειοι που δημιουργούνται το καλοκαίρι από τον συνδυασμό των χαμηλών πιέσεων στη Μικρά Ασία και των υψηλών πιέσεων στη Βαλκανική. Σαν βόρειοι άνεμοι που είναι, μεταφέρουν ψυχρότερες και ξηρότερες αέριες μάζες από μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη με αποτέλεσμα να μετριάζονται οι ψηλές καλοκαιρινές θερμοκρασίες.

Ο αριθμός των επεισοδίων μελτεμιών κάθε καλοκαίρι ποικίλει από κανένα (σπάνια) μέχρι 7-8 και η έντασή τους ποικίλει από 4-5 Μπωφόρ μέχρι και (σπάνια) 9-10 Μπωφόρ. Σημαντικό χαρακτηριστικό των μελτεμιών είναι η ημερήσια διακύμασή τους με μέγιστη ένταση λίγο μετά το μεσημέρι και ελάχιστη το βράδυ και το πρωί. Τα μελτέμια μας προσφέρουν μια πολύ σημαντική ανάσα δροσιάς. Για όσους ταξιδεύουν στη θάλασσα, ειδικά με μικρά σκάφη όπως ιστιοφόρα, τα μελτέμια θέλουν μεγάλη προσοχή και γιατί η έντασή τους μπορεί να είναι σημαντική, όσο και γιατί τα κύματα που δημιουργούν μπορεί να είναι επικίνδυνα για την ασφαλή ναυσιπλοία.

Πέρα από αυτά τα μελτέμια έχουν και ένα άλλο χαρακτηριστικό. Προκαλούν στο Αιγαίο ένα πολύ σημαντικό φαινόμενο που ονομάζεται «Upwelling», δηλαδή ανάβλυση νερών από μεγαλύτερα βάθη στην επιφάνεια της θάλασσας. Όσο περίεργο και να φαίνεται, για λόγους που έχουν σχέση με την περιστροφή της Γής (δύναμη Coriolis) ο άνεμος μεταφέρει θαλάσσιες μάζες 90ο δεξιά του (στο Β. Ημισφαίριο, και 90ο αριστερά του στο Ν. Ημισφαίριο) και όχι στη διεύθυνση που φυσάει. Όταν συναντήσει στεριά που εμποδίζει αυτήν τη μεταφορά τότε αν η στεριά είναι στα αριστερά του ανέμου, νερά από τα βαθύτερα στρώματα αναβλύζουν στην επιφάνεια για να εξασφαλιστεί η συνέχεια στη ροή του νερού οπότε έχουμε το φαινόμενο του Upwelling. Τα νερά στα βαθύτερα στρώματα είναι πιό κρύα κι’ έτσι εμφανίζεται σημαντική πτώση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια. Όσοι έχουν κάνει μπάνιο στις δυτικές ακτές της Λέσβου, της Χίου και της Σάμου όταν φυσάει μελτέμι, ξέρουν τι λέω. Η θάλασσα είναι παγωμένη! Οχι βέβαια γιατί ξαφνικά "πλάκωσε" χειμώνας, αλλά γιατί το Upwelling έφερε ψυχρές θαλάσσιες μάζες στην επιφάνεια.

Το Upwelling έχει και μια άλλη συνέπεια που το καθιστά πολύ σημαντικό. Τα βαθύτερα νερά όταν ανεβαίνουν στα επιφανειακά στρώματα μεταφέρουν θρεπτικά άλατα (νιτρικά, φωσφορικά κλπ.) τα οποία στο βάθος είναι άχρηστα αλλά στην επιφάνεια όπου δρά ο ήλιος δρουν σαν “λίπασμα” (όπως ακριβώς γίνεται και στους αγρούς) και ενεργοποιούν το φυτοπλαγκτόν. Αυτό με τη σειρά του ενεργοποιεί το ζωοπλαγκτόν και από κει και πέρα όλη η τροφική αλυσίδα πέρνει τ’απάνω της. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ οι περιοχές όπου συμβαίνει Upwelling είναι μόνο το 5% της παγκόσμιας επιφάνειας των ωκεανών εντούτοις οι περιοχές αυτές είναι υπεύθυνες για το 95% της παγκόσμιας ιχθυοπαραγωγής και αλιείας.

Τρίτη 3 Αυγούστου 2010

Ένα ηλιακό τσουνάμι



Από τo in. gr
Μια ισχυρή μαγνητική έκρηξη στον ήλιο στέλνει ήδη ένα μεγάλο νέφος ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων προς την κατεύθυνση του πλανήτη μας. Το ηλιακό «τσουνάμι», που αποτελείται από τόνους πλάσματος (ιονισμένων ατόμων) μπορεί να δημιουργήσει θεαματικό σέλας πάνω από τους πόλους της Γης, αλλά και να προκαλέσει προβλήματα στους δορυφόρους και στις τηλεπικοινωνίες.

Την 1η Αυγούστου παρατηρήθηκε η πρώτη αναλαμπή πάνω από μια γιγάντια ηλιακή κηλίδα στο μέγεθος της Γης, παράλληλα όμως εξερράγη μια μεγάλη ποσότητα αερίων από ένα «νημάτιο» στο βόρειο ημισφαίριο του ήλιου. Αν και τα δύο γεγονότα απέχουν εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα, πιθανότατα συνδέονται.

Οι εικόνες του τροχιακού Παρατηρητηρίου Ηλιακής Δυναμικής (SDO) της NASA, το οποίο εκτοξεύτηκε τον Φεβρουάριο για να μελετήσει τον ήλιο, κατέγραψαν τα φαινόμενα, καθώς επίσης αστρονόμοι από όλο τον κόσμο. Τα «νημάτια» είναι γιγάντιοι σωλήνες μαγνητισμού που γεμίζουν με ηλιακά αέρια και κρέμονται στην ατμόσφαιρα του ήλιου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το «νημάτιο», πριν εκραγεί, είχε διάμετρο 50 φορές μεγαλύτερη από τον πλανήτη μας.

Η έκρηξη εκτόξευσε το περιεχόμενό του στο διάστημα, παράγοντας ένα νέφος ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων, με κατεύθυνση προς τη Γη. Το όλο γεγονός δεν θεωρείται μεγάλη έκρηξη για τα δεδομένα του ήλιου, αλλά επειδή τόσα χρόνια ήταν «ήσυχος», το φαινόμενο δείχνει ότι ο ήλιος μπαίνει σε φάση «αφύπνισης». Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη αξιοσημείωτη ηλιακή «καταιγίδα» που φτάνει στον πλανήτη μας εδώ και αρκετά χρόνια, σύμφωνα με τη βρετανική «Telegraph» και το «New Scientist».

Το ηλιακό πλάσμα αναμένεται να φτάσει στη Γη στις 3 έως 4 Αυγούστου, σύμφωνα με τον αστρονόμο Λέον Γκόλουμπ του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν.

Όταν τα ηλιακά σωματίδια φτάσουν στη Γη, αλληλεπιδρούν με το μαγνητικό πεδίο της, δημιουργώντας πιθανώς μια γεωμαγνητική καταιγίδα. Τα φορτισμένα σωματίδια κινούνται κατά μήκος των γραμμών του γήινου μαγνητικού πεδίου και συγκεντρώνονται στους πόλους της Γης όπου και δημιουργείται το πολικό σέλας. Τα ηλιακά σωματίδια συγκρούονται με άτομα αζώτου και οξυγόνου στη γήινη ατμόσφαιρα και έτσι λάμπουν σαν φώτα νέον.

Αν και κανονικά το σέλας είναι ορατό μόνο στα υψηλά γεωγραφικά πλάτη (δηλαδή κοντά στους πόλους), σε περιπτώσεις γεωμαγνητικών καταιγίδων το σέλας μπορεί να παρατηρηθεί και σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη, σαν «κουρτίνες» πράσινου και κόκκινου φωτός.

Ο ήλιος περνάει από ένα 11ετή κύκλο περιοδικής δραστηριότητας. Το τελευταίο μέγιστο (ζενίθ) της δράσης του καταγράφηκε το 2001, ενώ το τελευταίο ελάχιστο (ναδίρ) ήταν ιδιαίτερα ασθενές και κράτησε πολύ καιρό. Τώρα όμως φαίνεται πως ο ήλιος «ξυπνάει» και πάλι, αρχίζοντας το νέο κύκλο του.

next 5 in 5 Οι προβλέψεις της ΙΒΜ για τις τεχνολογικες εξελιξεις